Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa – nie jest bankiem, ale spółdzielnią obsługującą swoich własnych członków, pożyczki udziela proporcjonalne do wkładów oszczędnościowych oraz podlega zgłoszeniu w Krajowej Kasie Oszczędnościowo – Kredytowej.

SKOK jest instytucją non profit, zarabia jedynie na utrzymanie; ma niższe oprocentowanie niż w bankach. Celem SKOK jest propagowanie oszczędności i gospodarności, upowszechnianie idei finansowej samopomocy, kształtowanie umiejętności zarządzania finansami w sposób efektywny i demokratyczny, jak również zapewnienie swoim członkom źródła pożyczek o umiarkowanym oprocentowaniu.

Bank spółdzielczy jest spółdzielnią i jednocześnie bankiem. Zasady jego tworzenia, organizacji i działalności regulują przepisy ustawy Prawo bankowe oraz przepisy prawa spółdzielczego. Utworzenie banku spółdzielczego następuje na podstawie zezwolenia KNB wydanego w uzgodnieniu z Ministrem Finansów, na wniosek założycieli. Założycielami banku spółdzielczego mogą być tylko osoby fizyczne, a ich liczba nie może być mniejsza niż 10 i taka liczba musi utrzymać się przez cały okres istnienia. Zmniejszenie liczby członków banku spółdzielczego poniżej statutowego lub ustawowego minimum stanowi przesłankę jego likwidacji. Założyciele muszą uzyskać na utworzenie banku zgodę KNB. Jej uzyskanie uzależnione jest od spełnienia warunków kapitałowych, kadrowych i lokalowych określonych w Prawie bankowym.

KNB określa szczegółowe zasady dotyczące wyposażenia banków w kapitał założycielski. Kapitał banku zrzeszającego się w banku regionalnym nie może być niższy od równowartości 1 mln EU, a banku spółdzielczego niezrzeszonego od równowartości 5 mln EU. Kapitał ten, tworzący fundusz udziałowy, jest wnoszony w formie udziałów członkowskich i jest zmienny.

Każdy członek banku spółdzielczego musi posiadać co najmniej 1 wniesiony udział. Jego wysokość określa statut. Udziały nie są zbywalne. Mogą być jedynie zwrócone członkowi, co następuje w zasadzie po ustaniu członkostwa. Tryb uzyskania zgody na utworzenie banku spółdzielczego i na podjęcie przez niego działalności jest taki sam, jak w przypadku pozostałych banków.

Banki spółdzielcze prowadzą działalność zgodnie z zasadami określonymi w ich statucie, który sporządzany jest w formie aktu notarialnego. Proces tworzenia banku spółdzielczego wieńczy jego rejestracja. Na wniosek zarządu banku sąd rejonowy po stwierdzeniu zgodności statutu z przepisami prawa wydaje postanowienie o jego wpisaniu do KRS. Z chwilą wpisania do rejestru bank nabywa osobowość prawną

Członkiem banku spółdzielczego może zostać każda osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Każdemu członkowi banku przysługują takie same prawa i obowiązki i są one niezależne od ilości wniesionych udziałów. Dotyczy to także głosowania na walnym zgromadzeniu.

Organy banku:
- walne zgromadzenie członków lub zebranie przedstawicieli,
- rada nadzorcza – 3 do 5 członków (tylko członkowie banku),
- zarząd – powoływany przez radę nadzorczą; prezes oraz przynajmniej jeden członek zarządu musza posiadać kwalifikacje i doświadczenie zawodowe dające rękojmie prowadzenia działalności banku z zachowaniem bezpieczeństwa wkładów i lokat w nim zgromadzonych,
- zebrania grup członkowskich w bankach, w których walne zgromadzenie zostało zastąpione zebraniem przedstawicieli,
- inne organy przewidziane w statucie.

Osoby będące członkami zarządu lub rady nadzorczej oraz osoby zajmujące stanowiska kierownicze w banku, tzn. pracownicy podlegający bezpośrednio zarządowi, w szczególności główny księgowy, radca prawny i kierownicy nie mogą zajmować się interesami konkurencyjnymi. W banku spółdzielczym zrzeszonym musi działać komitet kredytowy. Jego skład i zasady działania określa rada nadzorcza i jest on organem opiniodawczym.

Bank spółdzielczy może wykonywać tylko najprostsze czynności bankowe:
- prowadzić rachunki bankowe, przeprowadzać rozliczenia pieniężne,
- udzielać kredytów i pożyczek pieniężnych,
- przyjmować poręczenia,
- przechowywać przedmioty i papiery wartościowe oraz udostępniać skrytki sejfowe,
- przyjmować i dokonywać lokaty terminowe w zrzeszającym banku regionalnym,
- wykonywać operacje czekowe i dyskonto weksli.

Banki spółdzielcze podlegają nadzorowi KNB na zasadach określonych w Prawie bankowym oraz ustawie o NBP.

Rodzaj spółki, fundusz udziałowy jest zmienny, zmienny krąg członków spółdzielni; jeden udział = jeden głos; jeden członek ma zawsze jeden głos, tzw. demokracja spółdzielcza; głównie zrzeszenie osób fizycznych. Podgrupy:
- duże banki spółdzielcze (wielkokapitałowe) – kapitał początkowy ponad 5 mln EU (przepisy analogiczne do banków s.a.)
- kapitał inicjalny od 1 do 5 mln EU; ograniczenia:
-> nie może dokonywać rozliczeń zagranicznych, jest tu tylko pośrednikiem,
-> ograniczenie terytorialne (powiat z siedzibą banku); rozszerzenie: respektowane prawa nabyte i łączenie się banków,
-> ma obowiązek zrzeszać się z bankiem regionalnym – umowa, bank zrzeszający sprawuje opiekę nad bankiem zrzeszonym, udziela mu instruktażu; zobowiązanie do nabycia lub objęcia akcji w banku zrzeszającym

W banku państwowym powołanie prezesa zarządu oraz jednego członka zarządu następuje za zgodą KNB. Podobnie w banku akcyjnym powołanie dwóch członków zarządu banku, w tym prezesa, następuje za zgodą KNB. Z wnioskiem o wyrażenie zgody występuje rada nadzorcza. KNB może zażądać informacji i dokumentów dotyczących takich osób, w zakresie niezbędnym do wyrażenia zgody. Komisja odmawia wyrażenia zgody na powołanie ww. osób, jeżeli:
- były karane za przestępstwo umyślne lub przestępstwo skarbowe (z wyjątkiem przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego);
- spowodowały udokumentowane straty w miejscu pracy albo w związku z pełnieniem funkcji członka organu osoby prawnej;
- zostały wobec nich orzeczone zakazy prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji reprezentanta lub pełnomocnika przedsiębiorcy, członka rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej w spółce akcyjnej, spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub w spółdzielni;
- założyciele oraz osoby przewidziane do objęcia w banku stanowisk członków zarządu, w tym prezesa, nie dają rękojmi ostrożnego i stabilnego zarządzania bankiem, oraz co najmniej dwie osoby przewidziane do objęcia w banku stanowisk członków zarządu nie mają wykształcenia i doświadczenia zawodowego niezbędnego do kierowania bankiem oraz udowodnionej znajomości języka polskiego (KNB odstąpi, w drodze decyzji wydanej na wniosek rady nadzorczej banku, od wymogu udowodnionej znajomości języka polskiego, jeżeli nie jest to niezbędne ze względów nadzoru ostrożnościowego, biorąc w szczególności pod uwagę poziom dopuszczalnego ryzyka lub zakres działalności banku).

Ponadto KNB może odmówić wyrażenia zgody na powołanie takich osób, jeżeli prowadzone jest przeciwko nim postępowanie karne lub postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe lub były karane za inne przestępstwo niż określone wyżej. Powołanie prezesa zarządu banku spółdzielczego następuje przez radę nadzorczą, ale za zgodą KNB. Z wnioskiem o wyrażenie zgody występuje rada nadzorcza.

Przy każdym banku hipotecznym powołuje się powiernika i jego zastępcę – nie mogą być oni pracownikami banku hipotecznego. Powiernika i jego zastępcę powołuje na okres 6 lat, na wniosek rady nadzorczej banku hipotecznego, KNB. Ta osoba może być ponownie powołana na powiernika lub jego zastępcę tylko raz. Powiernikiem i jego zastępcą może być wyłącznie obywatel polski mający wykształcenie wyższe i dający rękojmię rzetelnego wykonywania nałożonych na niego obowiązków. W przypadku kiedy kandydat na powiernika spełnia stawiane mu przez ustawę wymagania, KNB nie może odrzucić wniosku rady nadzorczej banku hipotecznego o powołaniu go na to stanowisko.